Aantal integriteitschendingen politieke ambtsdragers neemt toe

Uit onderzoek van I&O Research en DSP-Groep in opdracht van het ministerie van BZK blijkt dat ongeveer één op de drie politieke ambtsdragers ziet of vermoedt dat collega-ambtsdragers bepaalde regels rond integriteit niet altijd naleven.

Dit is veel vaker dan vier jaar geleden. Het punt van vermeende belangenverstrengeling wordt opvallend vaak genoemd. In gemeenteland wordt een toenemende druk vanuit de onderwereld ervaren.

Integriteitsbeleid

Bijna alle organisaties in het openbaar bestuur hebben integriteitsbeleid. Bij de helft is dit in 2015 of 2016 geactualiseerd. Tussen de organisaties bestaan grote verschillen in de wijze waarop het integriteitsbeleid is vastgelegd en uitgewerkt, zowel qua vorm als inhoud. Wat dat laatste betreft:  In sommige organisaties is bijvoorbeeld het privégebruik van internet en sociale media verboden, terwijl het (beperkt) gebruik hiervan in andere organisaties als vanzelfsprekend wordt gevonden. Soms heeft de organisatie überhaupt geen (integriteits)beleid op het gebruik van social media. Voorts bestaan verschillen tussen hoe wordt aangekeken tegen nevenwerkzaamheden. In de ene organisatie wordt bijvoorbeeld een ontmoedigingsbeleid gevoerd, terwijl de andere organisatie juist meerwaarde ziet in deze vorm van maatschappelijke participatie.

Aanscherping

Over de volle breedte van het openbaar bestuur wordt een aanscherping geconstateerd voor wat integer en niet-integer gedrag is: handelingen die vroeger vanzelfsprekend werden gevonden kunnen tegenwoordig als onwenselijk worden aangemerkt. De meest kwetsbare processen blijken in de praktijk ook het meest met waarborgen omkleed. Kwetsbare processen zijn om die reden niet per se de processen waar de meeste integriteitsschendingen optreden. Het beleid gericht op politieke ambtsdragers is in de regel veel minder uitwerkt dan voor ambtenaren.

Monitoronderzoek door BZK

Het kabinet streeft naar een veilig en integer openbaar bestuur. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is daarvoor verantwoordelijk. Een belangrijke voorwaarde voor de aanpak van agressie en geweld en integriteitschending is dat de omvang en ontwikkeling van het probleem bekend zijn. Hiervoor laat het ministerie van BZK monitoronderzoek uitvoeren onder medewerkers en politieke ambtsdragers in het openbaar bestuur. De monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur werd tot dusver elke twee jaar uitgevoerd en de monitor Integriteit Openbaar Bestuur kent een cyclus van vier jaar. Beide monitors bestaan uit een belevingsonderzoek naar agressie en geweld en integriteit onder ambtenaren en politieke ambtsdragers en een enquête onder griffiers en secretarissen/directeuren over het aantal meldingen en het organisatiebeleid. Met ingang van 2016 zijn beide monitors samengevoegd tot de monitor Veiligheid en Integriteit openbaar bestuur. De nieuwe monitor dient de stand van zaken rondom integriteit en veiligheid inzichtelijk te maken, met name richting de Tweede Kamer. De monitor brengt trends en ontwikkelingen in kaart. Dit inzicht is van belang met het oog op de verdere beleidsontwikkeling en voor de aanpak van agressie en geweld en integriteitsbeleid. I&O Research voerde samen met DSP-groep dit onderzoek uit.

Rapport

Het rapport over de Monitor Integriteit en Veiligheid openbaar bestuur, is dinsdag 29 november door Minister Plasterk aangeboden aan de Tweede Kamer.

Download hier rapport en brief aan de Tweede Kamer