Pilot geïntegreerde aanpak huiselijk geweld

Onderzoekers van DSP en de afdeling Jeugdrecht van de Universiteit Leiden hebben in kaart gebracht welke zaken in het werkproces goed georganiseerd moeten zijn om invulling te kunnen geven aan de geïntegreerde aanpak van huiselijk geweld. Daarnaast hebben zij de effecten op korte termijn – vooral kwalitatief – in kaart gebracht. De looptijd van de pilot en het onderzoek was te kort om ook te kijken naar de effecten op langere termijn.

Verschillende rechtszaken, apart behandeld

In Nederland behandelt de politierechter lichte huiselijk geweldzaken, maar als een verdachte van huiselijk geweld voor de politierechter verschijnt, is er meestal méér aan de hand in het gezin. Te denken valt aan echtscheidingsproblematiek, kinderen die in hun ontwikkeling worden bedreigd of die veiligheidsrisico’s lopen, psychische problematiek en/of verslavings- en agressieproblematiek. De verschillende soorten problematiek die in een gezin spelen, kunnen tot verschillende rechtszaken leiden die apart worden behandeld door verschillende rechters. De rechters hebben meestal geen inzicht in eventuele andere lopende gerechtelijke procedures. Dit betekent voor het gezin in kwestie dat wanneer er sprake is van een strafzaak en andere lopende procedures, deze niet in samenhang worden beoordeeld.

Pilot geïntegreerde aanpak huiselijk geweld

De rechtbank Rotterdam en het Zorg- en Veiligheidshuis Rotterdam-Rijnmond hebben de handen ineengeslagen om verandering aan te brengen in deze situatie. Als onderdeel van het streven van de Rechtspraak naar maatschappelijk effectieve rechtspraak, voeren zij sinds september 2018 een pilot ‘Geïntegreerde aanpak huiselijk geweld’ uit. Het doel van de pilot is het meer integraal behandelen van lichte huiselijk geweldzaken door strafzaken te combineren met civiele zaken in zogeheten combi-zaken op een huiselijk geweldzitting.

Behandeling combi-zaken

Tussen september 2018 en maart 2020 zijn in de pilot 28 combi-zaken behandeld op een huiselijk geweldzitting. Dit aantal was lager dan van tevoren verwacht. De zittingscapaciteit die was gereserveerd voor combi-zaken is wel benut voor de behandeling van huiselijk geweldzaken. Deze zaken zijn die zitting ook anders behandeld dan op een reguliere politierechterzitting, door ook in die zaken te kijken welke problematiek aan het huiselijk geweld ten grondslag lag. Gaandeweg de pilot werd steeds duidelijker dat een geïntegreerde aanpak – of beter een integrale behandeling – meer is dan alleen het combineren van verschillende juridische procedures.

Goede organisatie van het proces en effecten van de pilot

Door de pilot is de samenwerking met betrekking tot huiselijk geweld tussen de ketenpartners nog verder verbeterd. Hierdoor is meer informatie beschikbaar voor de zitting. Daarnaast gaat de rechter tijdens de zitting zelf op zoek naar meer informatie. Zo stelt de rechter bijvoorbeeld, meer dan in een reguliere politierechterzitting, vragen aan de verdachte en het slachtoffer over eventueel spelende achterliggende problematiek. Tijdens de pilot zijn alle zaken die worden aangemeld voor de huiselijk geweldzitting binnen drie maanden op zitting gepland. Dit is sneller dan bij reguliere politierechterzittingen.

De pilot heeft in kwalitatieve zin inzicht gegeven in wat bij een integrale behandeling van huiselijk geweld komt kijken. Rechters behandelen de huiselijk geweldzaken vanuit het besef dat er bij huiselijk geweld – ook als er geen civiele zaak wordt behandeld – vaak meer aan de hand is dan het incident waarvoor de verdachte terechtstaat. Ook als er alleen een strafzaak op een huiselijk geweldzitting gepland staat, kan met een meer integrale blik op efficiëntere wijze naar oplossingen voor het conflict of de problematiek worden gekeken.

Pilot biedt goede aanknopingspunten

Hoewel de onderzoekers op basis van de pilot niet kunnen concluderen wat het effect is van een integrale behandeling op de gezinnen, zijn zij van mening dat de pilot goede aanknopingspunten biedt voor de toekomstige aanpak van huiselijk geweldzaken. Door de focus te leggen op de problematiek achter het huiselijk geweld en daar in een zo vroeg mogelijk stadium op in te spelen, kan de schade in het gezin worden beperkt. Dit kan bijdragen  aan het stoppen en terugdringen van het huiselijk geweld. Het combineren van juridische procedures is daarbij mooi meegenomen, maar moet niet het doel zijn. De verdieping van de aanpak moet vooral worden gezocht in het integraal in kaart brengen van de problematiek achter het huiselijk geweld.

Raad voor de Rechtspraak

Lees hier ook over het onderzoek op de website van de Raad voor de Rechtspraak.

Verder onderzoek

Momenteel evalueert DSP-groep het vervolg van de pilot.