Seksuele vorming voor forensische jongeren: wat werkt?

Openbare orde en veiligheid

Voor de gemeente Amsterdam onderzochten we welke interventies er zijn voor seksuele vorming en hoe die aansluiten bij de behoeften van forensische jongeren.

Een gebrek aan adequate seksuele vorming kan leiden tot onveilige relaties en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Veel jongeren in de forensische jeugdzorg hebben geen adequate seksuele vorming gehad. Volgens begeleiders in de forensische jeugdzorg is dat te merken aan stereotype opvattingen over mannelijkheid en gebrekkige kennis en vaardigheden om gezonde relaties aan te gaan. Begeleiders hebben daarom behoefte aan passende interventies om grensoverschrijdend gedrag van deze jongeren in de toekomst te voorkomen. Interventies die inzetbaar zijn tijdens de kortdurende zorg. In opdracht van de gemeente Amsterdam onderzocht DSP-groep welke bestaande interventies er zijn voor seksuele vorming en hoe die aansluiten bij de behoeften van forensische jongeren.

Wat is forensische jeugdzorg?

Forensische jeugdzorg is zorg voor jongeren die intensieve begeleiding of behandeling nodig hebben binnen een justitieel kader of een beveiligde setting. In dit onderzoek gaat het specifiek om jongeren die in de forensische jeugdzorg verblijven, maar niet vanwege een strafbaar feit of seksueel delict.

Methoden

We voerden een documentenstudie uit naar bestaande interventies die passen binnen kortdurende forensische jeugdzorg. We hebben daarnaast elf interviews gehouden met professionals en deskundigen en organiseerden twee werksessies met forensische jongeren over thema’s van seksuele vorming. Een projectgroep met professionals vanuit de gemeente Amsterdam en jeugdhulpaanbieders Levvel en Qpido heeft het onderzoek begeleid om aan te sluiten op de behoeften van jongeren en professionals in de forensische jeugdzorg.

Waar moet seksuele vorming over gaan?

Forensische jongeren verschillen qua leerbehoeften niet veel van andere jongeren, maar ze hebben vaker te maken met risicofactoren voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bijvoorbeeld gebrekkige kennis over seksualiteit, stereotype denkbeelden, beperkte sociale vaardigheden, gebrekkige impulscontrole, en soms slachtofferschap van seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksuele uitbuiting. De interventie werkt het beste als deze rekening houdt met de risicofactoren van de jongeren. Bovendien benadrukken we dat seksuele vorming niet alleen over risico’s moet gaan, maar juist ook over positieve seksualiteit. Verschillende onderwerpen zijn voor forensische jongeren relevant: leren over veilige seks, wettelijke regels (zoals de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven), consent, gendernormen, wensen en grenzen, online gedrag (zoals sexting en de invloed van de manosphere), en relaties.

Welke interventies passen?

Er zijn veel interventies voor seksuele vorming voor jongeren. Van alle interventies, sluiten “Make a Move (+)”, “Respect Online” en het “Vlaggensysteem” het beste aan bij de doelgroep forensische jongeren. Wel zijn er aanpassingen nodig om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van deze jongeren. We adviseren daarom:

Ontwikkel bestaande interventies door tot een kort programma van maximaal vier groepsbijeenkomsten. Combineer deze met individuele gesprekken en zorg voor informatie voor ouders.
Maak tijdens de interventie gebruik van interactieve werkvormen.
Besteed aandacht aan online en offline aspecten van seksualiteit.
Zorg voor getrainde, bekwame begeleiders voor de interventie.
Zet de interventie in als screening en opstap naar een diepgaandere behandeling voor jongeren die dat nodig hebben.
Train ook de andere medewerkers in het omgaan met dit onderwerp. Alleen een kortdurende interventie is niet voldoende.