Strafverhogingen Veilige Publieke Taak-delicten zwaarder bestraffen?

Home /

Openbare orde en veiligheid

Strengere straffen bij geweld tegen personen met een publieke taak is geen uitgemaakte zaak

2020
Nederland
Deskresearch en interviews

Wat hebben we gedaan

In samenwerking met bureau De Strafzaak heeft DSP-groep onderzoek uitgevoerd naar de toepassing van strafverhogingen bij delicten tegen medewerkers met een publieke taak, ook wel Veilige Publieke Taak (VPT)-delicten genoemd. Het onderzoek richtte zich op hoe officieren van justitie en rechters strafeisen en straffen bepalen voor VPT-delicten, welke straffen uiteindelijk worden geëist en opgelegd, en in hoeverre daarbij een strafverhoging wordt toegepast.

Voor wie hebben we dat gedaan

Dit onderzoek hebben wij uitgevoerd voor het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

Agressie en geweld tegen personen die een publieke taak vervullen, zoals agenten, ambulancepersoneel, burgemeesters of baliemedewerkers in het stadhuis, worden ook wel Veilige Publieke Taak (VPT)-delicten genoemd. Volgens de richtlijnen van het Openbaar Ministerie (OM) is het uitgangspunt dat deze delicten 200% zwaarder ofwel drie keer zo zwaar bestraft worden als vergelijkbare delicten tegen personen zonder publieke taak. Aanleiding voor dit onderzoek waren vragen uit de Tweede Kamer over hoe de wettelijke regelingen rondom het bestraffen van VPT-delicten uitpakken bij rechtelijke uitspraken.

“De discretionaire ruimte van de officieren van justitie en de magistratelijke vrijheid van de rechters zijn essentieel voor het kunnen leveren van maatwerk voor betekenisvolle straffen op basis van een gewogen oordeel van alle relevante factoren.”

Respondent

Belangrijkste conclusies

Het onderzoek laat zien dat de wijze waarop strafeisen en straffen door OvJ’s en rechters worden bepaald voor VPT-feiten, genuanceerder en complexer is dan misschien door sommigen wordt verwacht.
De politieke en maatschappelijke roep om strenger straffen wordt niet blind gevolgd door OM en ZM. In het publieke debat is mogelijk – onterecht – de indruk ontstaan dat wanneer een slachtoffer behoort tot de VPT-doelgroep, er een straf wordt bepaald die vervolgens wordt verdriedubbeld. De feitelijke totstandkoming van een straf is complexer en genuanceerder.
De discretionaire ruimte van de officieren van justitie en de magistratelijke vrijheid van de rechters zijn essentieel voor het kunnen leveren van maatwerk voor betekenisvolle straffen op basis van een gewogen oordeel van alle relevante factoren. Daarbij kan 200% strafverhoging leiden tot disproportionele straffen.
De 200% strafverhoging schept verwachtingen die niet worden waargemaakt. Er zit ruimte tussen de richtlijnen en de boodschap die wordt uitgedragen door de overheid en de praktijk van het bepalen van de straf bij VPT-delicten. Dit kan leiden tot verkeerde verwachtingen rondom de straffen en zorgen voor eventuele teleurstelling bij slachtoffers, burgers en politici wanneer de straffen lager uitvallen dan mogelijk verwacht.
Aan de hand van dit onderzoek kan worden nagedacht over (de communicatie over) de 200%-richtlijn. De uitkomsten van het onderzoek geven mogelijke input voor verdere gedachtenvorming.
Tot slot zijn er geen indicaties dat strafverzwaring (alleen) kan bijdragen aan het terugdringen van agressie en geweld tegen medewerkers met een publieke taak. Een dergelijke aanpak dient altijd te bestaan uit een pakket van maatregelen, waarbij preventie een belangrijk onderdeel zou moeten zijn.