DSP en Bart trokken vanaf het einde van de jaren 80 veel samen op. We herinneren Bart ons als een gedreven pleitbezorger en een slimme dwarskijker met altijd een scherp oog voor de mensen om wie het echt gaat. We werkten met Bart bijvoorbeeld aan de volgende projecten:

Wijken zonder Scheidslijnen
Door de toenemende, dubbele vergrijzing en de vermaatschappelijking van de zorg veranderde de vraag naar zorg en dienstverlening. Wijkontwikkeling en herstructurering moesten daarop een antwoord geven. Hoog tijd om innovatief gedachtegoed uit de wereld van wonen, zorg en welzijn in te brengen. We maakten een uitgebreid programma van eisen voor zorg en welzijn voor de Amsterdamse Vinex wijk IJburg.

De mismatch tussen vraag en aanbod in de zorg. Vanuit onze zorgen over de zorg maakten we daarover diverse publicaties zoals bijvoorbeeld:
De rechte weg van vraag naar aanbod bestaat niet
In deze publicatie duikt mevrouw Jansen op, want het gaat immers uiteindelijk altijd om gewone mensen als mevrouw Jansen. Later volgt in TSS het artikel Mevrouw Jansen en de verbinding tussen vraag en aanbod.

Hoe wonen en leven mensen met een beperking in hun buurt?
Na de Dwarskijk publicaties volgt onderzoek over hoe kwetsbare mensen met een beperking wonen en leven in hun buurt. Er werden meer dan 100 diepte-interviews van elk 2 uur met mensen met verstandelijke, psychiatrische en/of lichamelijke beperkingen en kwetsbare ouderen gehouden. Het was mede input voor een sessie waarin acteurs de rollen van mensen met beperkingen spelen (persona’s). Daarop reageren academici en beleidsbobo’s (tot de minister aan toe) en maken we de publicatie – Onder de Mensen. Het wetenschappelijke rapport verscheen later bij de AUP.

We hebben allemaal mooie herinneringen aan Bart en die herinneringen blijven.

Karin Schaafsma
Bram van Dijk
Joost Groenendijk
Paul van Soomeren


De mentor – Joost Groenendijk

In de periode 2005 tot 2008 was Bart samen met DSP en de Universiteit van Amsterdam betrokken bij het onderzoek ‘Onder de Mensen?’. Dit speelt zich af in vier buurten en Amsterdam, Hilversum en Zwolle. Bart zoekt jonge veldonderzoekers die de persoonlijke netwerken van mensen die zorg krijgen in kaart willen brengen. Niet het beleid of de instituten, maar de mensen zelf centraal stellen. Wat begint met een korte stageperiode in het kader van mijn afstuderen, resulteert in een periode waarin ik een aantal jaar intensief mag optrekken met Bart en dus ook veel van hem kan leren.

We gaan op zoek naar de mensen die wonen in Hilversum Noord en die in aanmerking komen voor zorg. Bart denkt mee en brengt me in contact met sleutelfiguren. Een VMBO-school is de uitvalsbasis. Van daaruit lukt het om in contact te komen met vele tientallen inwoners in Noord. Bart blijkt daarbij een enorm gedreven man die de mensen om wie het echt gaat centraal zet en fungeert als een sympathieke hulpvaardige sparringpartner.

We lezen het ook terug in de brochure Onder de Mensen: Het zijn voor mij vormende jaren geweest, waarin ik de kloof tussen systeem- en leefwereld aan den lijve heb ondervonden en heb geleerd om de mensen voor wie het beleid wordt gemaakt als vertrekpunt te nemen.

Dankbaar denk ik terug aan Bart’s vakkundigheid en toewijding en de vele mentor uren die we samen op de oude Ruyterveer woonboot aan de koffie doorbrachten.

Joost Groenendijk, januari 2023

Bart Lammers

 

 

 

 

 


Interfietsie – Bram van Dijk

De nieuwsgierigheid van Bart en zijn oneindige zoektocht naar samenwerkingsmogelijkheden leidde tot het eerste contact tussen Bart en DSP. Op een dag ergens in 1988 ging mijn telefoon en Bart vroeg of we een keer een kopje koffie konden drinken. Hij had een artikel in de Groene Amsterdammer gelezen (met als kop Idealisme) waarin een beeld werd geschetst van Werkgebouw het Veem met een korte passage over ons bureau dat toen nog rond de 10 mensen telde. Bart was er als samenwerkingspartner van het latere DSP vroeg bij! De samenwerking kreeg vooral gestalte in projecten op het terrein van welzijn, zorg en wonen waar ook Paul van Soomeren bij betrokken was. Bart en ik zijn vooral koffie blijven drinken en Ronde Hoep rondjes gaan fietsen waarbij de term Interfietsie werd geboren. De aangename sfeer en de vaak inspirerende inhoud vormen een dierbare herinnering.

Bram van Dijk, januari 2023


Dwarskijker – Karin Schaafsma

Van Bart leerde ik het woord ‘dwarskijken’ – een intrigerend woord, maar wat betekent het eigenlijk? ‘Dwarsliggen’ klinkt erin mee en ’tegen de stroom ingaan’. ‘Kijken’ zit erin. Als je dwars tegen de stroom in kijkt, wat zie je dan?
Bart probeerde altijd iets te zien wat anderen over het hoofd zagen. Iets zichtbaar te maken door een ander perspectief te kiezen – dwars op de systeemwerelden die heersen in de zorg, het welzijn, het wonen. Hij zetten daar consequent de positie van mens en leefwereld tegenover.

Ik zie een stroom voor me waarin iedereen meegaat, een onvermoeibare zwemmer die ertegenin gaat – die niet vergeet goed om zich heen te kijken. Een zwemmer die een andere wereld ziet dan al die met-de-stroom-mee-zwemmers. Mevrouw Jansen ziet bijvoorbeeld: Mevrouw Jansen op de niet bestaande weg.
Lees ook: De rechte weg van vraag naar aanbod bestaat niet.

Niet alleen het woord heb ik van Bart geleerd, het dwarskijken zelf is bij me gebleven. Zodat ik bij ingewikkelde vraagstukken rondom (jeugd)zorg met een zeker plezier kan zeggen: dit snap ik niet, kunnen we even proberen ‘overnieuw’ te kijken? Zien we wat we over het hoofd zien? Waar gaat het nu eigenlijk om? Kunnen we teruggaan naar deze mens, in deze situatie, met dit leven – en onze behoefte om ‘bovenover’ naar algemene verklaringen en oplossingen te grijpen, even uitstellen?

Karin Schaafsma, januari 2023


Klem in de rolstoel – Paul van Soomeren

Het is nog donker als ik – één oog openend – langs de kleine Hilversumse kabouterhuisjes van Dudok rij en terugdenk aan werk dat we met Bart in de wijk Liebergen deden. Daar kwam een groot zorgcentrum midden in de wijk: St Joseph. De vraag was wat de wijk daar nu eigenlijk aan had. Of beter: aan zou kunnen/moeten hebben. Vaak kijkt men dan alleen naar het zorgcentrum. Soms ook nog naar de woningen in de wijk als de beleidsambtenaren spreken over een ‘woonzorgzone’ (een WZZ). Maar de openbare ruimte, de straat, waar alle verplaatsingen en een groot deel van het openbare leven zich afspelen, is daarbij zelden in het vizier. Raar eigenlijk, want mensen uit de wijk moeten naar het zorgcentrum kunnen komen – dag en nacht en bij ontij – maar de zorg uit het centrum moet ook bij de mensen in de wijk kunnen komen. We hadden het dan heel ouderwets over ‘de nachtzuster’.  Durfde zij bij nacht en ontij wel naar de mensen in de wijk?

We besluiten om nu eens met een snelle hippe nieuwe methodiek te kijken hoe een zorgcentrum en een wijk iets aan elkaar kunnen hebben. De MENSEN in de wijk wel te verstaan. We haten Anglicismen, maar we hadden het indertijd ‘De WZZ/WMO pressure cooker buurtscan’ moeten noemen. In de nacht kijken we naar de sociale veiligheid (als het lekker donker is) en de volgende ochtend rennen onderzoekers met kinderwagens, op krukken, in rolstoelen en scootmobielen door de wijk om te kijken hoe dat werkt. Niet dus. Er staan containers in de weg, de nachtzuster durft ‘s nachts niet over straat – laat staan de kwetsbare oudere.

Bart en ik rennen hijgend achter een vitale 90-jarige dame in een scootmobiel aan, maar we lopen vast op verkeersveilige middenbermen en een woud aan palen, paaltjes, kasten, containers en geparkeerde auto’s. Bart heeft ook nog een oude rolstoel versierd en duwt mij door de wijk. De stoep van de Minckelersstraat blijkt veel te hoog en als de rolstoel van stoep op straat knalt, klapt het ding in en zit ik ingeklemd op de drukke openbare weg. Ik zie een grote betonauto op ons – op mij – afrazen. Het monster stopt gelukkig, Bart wrikt me uit de stoel en een verbaasde vrachtwagenchauffeur ziet een zwaar lichamelijk beperkt persoon opeens een rolstoel uit sprinten naar de veilige overkant. Op vergelijkbare wijze doen collega onderzoekers andere ervaringen op over wat in het jargon een levensloopbestendige en zorgvriendelijke wijk heet.

Alle ervaringen verwerken we bij de lunch in een zaaltje van het buurtcentrum. In de middag leggen we alles met kaarten en foto’s voor aan de wethouder en haar ambtenaren. Later volgt er een saaier en definitiever ‘plan van aanpak’. De pressure cooker buurtscan blijkt later geen echte hit, al wordt hij nog wel eens toegepast; zelfs een kleine 10 jaar later ook weer in Liebergen . De veelzeggende onderstaande foto komt uit deze latere buurtscan. Veel indruk heeft onze eerdere rapportage kennelijk niet gemaakt.

Paul van Soomeren, januari 2023

Bart Lammers
Foto: Werkboek Buurtscan Publieke Ruimte, Toegankelijkheid van de levensloopbestendige wijk Liebergen (Tobias Woldendorp en Abel Wolterbeek, 2015)

 

 

 

Wil je in contact komen met één van de auteurs van dit stuk?

Neem dan contact op met DSP-oprichters Bram van Dijk en/of Paul van Soomeren. Ze staan je graag te woord.