Herhaald slachtofferschap medewerkers met een publieke taak

Om te komen tot mogelijke interventies en maatregelen onderzocht DSP-groep de omvang en voorspellende indicatoren van herhaald slachtofferschap onder politie, boa’s en brandweer

De risicoberoepen politie, boa’s (domein 1: openbare ruimte) en brandweer krijgen tijdens hun werk helaas vaak te maken met agressie en geweld door burgers. Dit kan variëren van verbaal geweld en bedreiging tot fysieke aanvallen. Deze geweldservaringen ondermijnen de uitvoering van hun publieke taak en hebben serieuze gevolgen voor het welzijn van de slachtoffers. Uit eerder onderzoek kan worden afgeleid dat – hoewel het aantal incidenten de afgelopen jaren stabiel is – een relatief kleine groep medewerkers vaker slachtoffer wordt dan de rest van hun collega’s. Dit herhaald slachtofferschap legt een zware last op zowel de getroffen medewerkers als de beroepsgroepen in het algemeen.

Herhaald slachtofferschap: omvang en risico’s

In 2022 registreerden politiemedewerkers 803 gevallen van herhaald slachtofferschap, tegenover 515 eenmalige slachtoffers. Bij boa’s waren dit 436 herhaalde slachtoffers en 750 eenmalige. Bij de brandweer waren de aantallen aanzienlijk lager en blijkt nauwelijks sprake van herhaald slachtofferschap. Deze cijfers, gebaseerd op aangiftes, geven echter niet het volledige beeld, omdat niet alle incidenten worden gerapporteerd. Uit schattingen op basis van enquêtegegevens komt naar voren dat ongeveer 1 op de 20 politiemedewerkers en 1 op de 8 boa’s in 2022 slachtoffer werd van agressie en geweld, waarbij respectievelijk 3% en 5% herhaald slachtoffer werd.

Voorspellende indicatoren van herhaald slachtofferschap

Bepaalde factoren vergroten het risico op herhaald slachtofferschap. Uit het onderzoek blijkt dat met name contextuele factoren, en dus in mindere mate individuele factoren, hier een rol in spelen. Medewerkers die risicovolle diensten draaien, zoals noodhulp of werken tijdens piekmomenten zoals Oud en Nieuw, lopen bijvoorbeeld vaker gevaar. Omdat deze risicovolle diensten vaker worden uitgevoerd door bepaalde medewerkers, worden deze zelfde medewerkers ook vaker slachtoffer van agressie en geweld. Uit het onderzoek blijkt ook dat jongere medewerkers (20-35 jaar) en zij met een assertieve werkwijze vaker worden blootgesteld aan geweld.  Hoewel dit vooral lijkt te komen doordat zij eerder geneigd zijn om in risicosituaties te werken. Deze voorspellende indicatoren blijken onder politie en boa’s, op enkele kleine verschillen na, nagenoeg hetzelfde. Ook voor de beroepsgroep brandweer beperken de voorspellende indicatoren zich tot het type dienst.

Maatregelen 

De drie beroepsgroepen hebben al verschillende maatregelen getroffen om agressie en geweld tegen medewerkers te voorkomen en te verzachten. Omdat er binnen het onderzoek weinig aanwijzingen zijn voor persoonskenmerken als voorspellende indicatoren, lijkt het niet zinvol om apart beleid te ontwikkelen gericht op individuele indicatoren van herhaald slachtofferschap. Wel blijkt er nog behoefte aan eenduidige slachtofferregistratie en een vereenvoudigd registratie- en aangifteproces, omdat het zicht op de omvang en vormen van herhaald slachtofferschap nog beperkt is. Ook is aandacht en zorg nodig voor medewerkers die (veel) werkzaam zijn in risicovolle diensten, bijvoorbeeld door gerichter te trainen op lokale omstandigheden en (nieuwe) risicofactoren. Tot slot kan de rol van teamleiders in preventie en nazorg van slachtofferschap worden versterkt, omdat zij beter kunnen inspelen op de specifieke behoeften van medewerkers.

Meer lezen?

Lees dan het rapport hieronder of ga naar de website van het WODC.