Positie van dove en slechthorende kinderen in het onderwijs

Hoe kijken dove en slechthorende kinderen aan tegen hun positie in de klas?

2022
Nederland
Beknopte literatuurstudie en diepte-interviews met de doelgroep

Wat hebben we gedaan

We hebben een verkennend empirisch onderzoek gedaan naar de ervaringen van dove en slechthorende leerlingen. De nadruk lag op diepte-interviews met de leerlingen. We spraken met een gevarieerde groep over hun cognitieve ontwikkeling, hun sociaal-emotionele ontwikkeling en over mee kunnen doen. Zo kwam aan bod of ze op school meededen aan activiteiten buiten de lessen om zoals musicals of een schoolreisje, of ze hobby’s hadden in groepsverband of een bijbaantje naast school.

We spraken leerlingen van verschillende leeftijden, van basisonderwijs en middelbaar onderwijs, regulier en speciaal onderwijs, die soms Nederlandse Gebarentaal (NGT) als eerste en hoofdzakelijke taal hadden, en soms gebruik maakten van een hulpmiddel zoals een hoortoestel of cochleair implantaat (CI).

Verder deden we een beknopte literatuurstudie naar (de toegang tot) onderwijs voor dove en slechthorende leerlingen en voerden we oriënterende gesprekken met experts. Ook
hielden we focusgroepen met onderwijsprofessionals, deden we een schriftelijke raadpleging onder belangenorganisaties en eindigden we twee reflectiebijeenkomsten.

Voor wie hebben we dat gedaan

Dit onderzoek deden we in opdracht van het College voor de Rechten van de Mens. Het college is toezichthouder op het VN-verdrag handicap dat sinds 2016 van kracht is in Nederland. Doel van het verdrag is het bevorderen, beschermen en waarborgen van de rechten van mensen met een beperking.

“Leerlingen hebben simpel gezegd de keuze tussen onderwijs met intensieve ondersteuning, namelijk het speciaal onderwijs, of regulier onderwijs met een heel beperkt ondersteuningspakket van ca. 40 uur per jaar. Dat gat is zo groot, dat voor sommige leerlingen de keuze al gemaakt is en speciaal onderwijs de enige optie is.””

Moeder van een leerling

Conclusie

We concluderen dat leerlingen in het huidige onderwijssysteem veel knelpunten ervaren bij het uitoefenen van hun recht op onderwijs.

Het kost alle leerlingen veel inspanning om een plek te vinden die passend is, voor dit moment en voor de toekomst. Die inspanning is letterlijk: het duurt lang voordat ze een plek op een school vinden. In een enkel geval vindt zelfs discriminatie plaats in het reguliere onderwijs. En de inspanning is ook figuurlijk: het reguliere onderwijs past zich niet aan. Leerlingen krijgen niet de ondersteuning waar zij om vragen, waardoor het recht op onderwijs soms ernstig in de knel komt.

En dat terwijl leerlingen zelf met eenvoudige, direct toepasbare oplossingen komen voor praktische zaken. Er is een wereld te winnen in de houding van docenten en scholen. Zij kunnen zich meer openstellen voor het gesprek met dove en slechthorende en hun behoeften. Deze oplossingen dragen eraan bij dat de omgeving van de leerling meer meebeweegt, dat onderwijsdeelname voor dove en slechthorende leerlingen minder vermoeiend is, en dat zij zich meer geaccepteerd en begrepen voelen.

Knelpunten leerlingen

Het kost dove en slechthorende leerlingen veel inspanning om deel te nemen aan het onderwijs. Leerlingen in het regulier onderwijs hebben moeite om goed deel te nemen aan de les en op sociaal-emotioneel vlak. Leerlingen in het speciaal onderwijs ervaren meer diverse knelpunten.
Maar verbetering is mogelijk als de overheid opvolging geeft aan de bepalingen uit het VN-verdrag handicap.

“Hier ligt een belangrijke taak voor de overheid: zorg voor meer integratie van het speciaal en regulier onderwijs. Leerlingen en hun ouders staan dan niet meer voor een binaire keus. Daarbij moet het voor dove en slechthorende leerlingen wel mogelijk blijven om specialistisch onderwijs te volgen.”

College voor de Rechten van de Mens