Rechtsbijstand voor iedereen

Iedereen heeft recht op rechtsbijstand

In veel situaties zijn inwoners afhankelijk van de gemeente. Denk bijvoorbeeld aan inwoners die een vergunning nodig hebben, of een aanvraag doen voor de bekostiging van een rolstoel. De beslissing van een gemeente kan veel impact hebben op inwoners. Het is daarom belangrijk dat iedereen gelijke toegang heeft tot het recht, om zo nodig zijn of haar recht te kunnen halen als je het niet eens bent met een beslissing.

Aanbevelingen stelselvernieuwing rechtsbijstand

Om de drempel voor het krijgen van rechtsbijstand te verlagen en het recht toegankelijker te maken voor iedereen, werkt Nederland sinds 2017 aan een stelselherziening rechtsbijstand. Parallel is gemeente Utrecht in 2021 gestart met het verbeteren van de gesubsidieerde rechtsbijstand voor inwoners. De gemeente neemt hiermee deel als één van negen pilotgemeenten in een landelijk onderzoek, uitgevoerd door Divosa. Dit onderzoek is bedoeld om te komen tot aanbevelingen voor de geplande stelselvernieuwing. De gemeente Utrecht heeft ingezet op:

1. Het doorontwikkelen van het signaleringsoverleg met de eerste en tweedelijns rechtshulp
2. Het ontwikkelen van een routekaart voor rechtsbijstand voor professionals en inwoners
3. Een onderzoek naar kansen voor uitbreiding van de inzet van ‘premediation’ in het sociaal domein

Gemeente Utrecht vroeg DSP-groep om inzicht te geven in hoeverre de drie genoemde onderdelen bijdragen aan verbetering van de toegang tot rechtshulp voor inwoners in Utrecht.

De drie onderdelen dragen bij aan een verbetering van (toegang tot) rechtshulp

Uit ons onderzoek blijkt dat het signaleringsoverleg, de routekaart en de inzet van premediation bijdragen aan verbetering van de toegang tot rechtshulp voor inwoners in Utrecht. Zo kan een goede, lokale routekaart inwoners die weten dat ze een juridisch probleem hebben, helpen om de weg te vinden naar rechtsbijstand. En professionals kunnen de routekaart gebruiken om inwoners door te verwijzen naar de juiste hulp.
De deelnemers van het signaleringsoverleg ervaren meerwaarde van het overleg doordat men elkaars organisatie beter leert kennen. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor wederzijds begrip. Dit heeft een positief effect op de samenwerking.
En premedation, te omschrijven als laagdrempelig contact met inwoners over besluitvorming van de gemeente, draagt bij aan een verbeterde informatievoorziening van inwoners over het proces van aanvraag.

De gemeente heeft inmiddels besloten de routekaart te implementeren en het signaleringsoverleg in ieder geval in 2023 te continueren. Ook gaat de gemeente door met de inzet van premediation.

Onderzoeksaanpak

Voor dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt van deelonderzoeken door de Hogeschool van Amsterdam voor de onderdelen routekaart en het signaleringsoverleg. Wij hebben aanvullende werkzaamheden uitgevoerd, zoals het uitvoeren van een deskresearch, het houden van (groeps)interviews met betrokkenen en het analyseren van data. We hebben tot slot een duidingssessie georganiseerd met gemeentelijke medewerkers om de conclusies van de drie pilots te toetsen en te verkennen wat kansen zijn om de toegang tot de rechtsbescherming in Utrecht verder te verbeteren.

Meer lezen?

Lees op divosa.nl de geleerde lessen uit alle negen gemeenten van het project ‘Rechtshulp en sociaal domein’ en bekijk de praktische handvatten voor gemeenten om hiermee aan de slag te gaan.