Samenwerken, samenwerken, samenwerken

Samenwerken, samenwerken, samenwerken: beleidsstukken staan vol met de ambitie, maar hoe doe je dat eigenlijk goed?

Annelies van der Horst is gespecialiseerd in het verbeteren van de dynamiek in teams en Tjisse Bosch begeleidt in veel opdrachten de samenwerking tussen organisaties. Toch zou samenwerking volgens hen nog vaker en explicieter een onderdeel kunnen zijn in opdrachten. Tjisse: ‘Meer aandacht voor samenwerking maakt het werk leuker en beter – en dat zie je terug in het resultaat!’

Waar is jullie fascinatie voor samenwerking ontstaan?

Annelies: ‘Ik ben eigenlijk altijd in mijn opdrachten voor DSP al bezig geweest met de ontwikkeling van groepen. Hoe zitten mensen erbij? Wat gebeurt er? Vier jaar geleden ben ik een opleiding voor coaching gaan doen. Dat ging over één op één coaching, maar er zat ook een blok teamcoaching in. Dat vond ik super interessant en daarom heb ik mij daar verder in gespecialiseerd. Dat een aantal mensen, die allemaal individuen zijn, zich als groep kan ontwikkelen en dat je daarin kunt ondersteunen door soms hele kleine interventies te doen. Als een samenwerking goed zit, kunnen mensen samen vliegen. De ambitie om samen te werken kom je overal tegen: samenwerken, samenwerken, samenwerken, beleidsstukken staan er vol mee. Dan gaat het vaak vooral over de inhoud, maar als je werkt met de dynamiek van samenwerking en ziet welke effecten je ermee kunt behalen! Daar gaat het nog te weinig over.’

Annelies: Als een samenwerking goed zit, kunnen mensen samen vliegen.

Tjisse: ‘Dat ben ik helemaal met Annelies eens. De opdrachten die ik doe gaan vaak al over samenwerken. Maar waar Annelies zich op de dynamiek tussen mensen richt, kijk ik hier op structuurniveau naar. Ik werk veel in trajecten waarin verschillende organisaties, die hun eigen belangen en doelen hebben en allemaal net een iets andere taal spreken, met elkaar willen of moeten samenwerken om iets te bereiken. Dat brengt bepaalde spanningen met zich mee, maar als een traject goed loopt, is er altijd een moment waarin je een omslag merkt. Dat organisaties zien hoe ze elkaar kunnen helpen om succesvol te zijn. Dan zijn er opeens geen bezwaren meer, maar hebben organisaties ideeën die ze met elkaar willen realiseren. Als het lukt om dat punt te bereiken, geeft dat echt een kick. Dat is wel een van mijn drijfveren geworden om me met samenwerking bezig te houden. En wat daar nog onder ligt is dat het een vraagstuk van alle tijden is. Dat fascineerde me al tijdens mijn opleiding Bestuurskunde. Iedereen wil het. Iedereen is het er over eens dat goede samenwerking de basis is van goede publieke dienstverlening. Het is bepalend voor hoe goed we de zorg kunnen organiseren, hoe veilig we het kunnen maken. Toch is het zó ingewikkeld.’

Tjisse: Als een traject goed loopt, is er altijd een moment waarin je een omslag merkt. […]  Als het lukt om dat punt te bereiken, geeft dat echt een  kick.

Wat willen jullie hier vanuit DSP in betekenen?

Annelies: ‘We staan bekend als inhoudelijk onderzoeks- en adviesbureau, maar in veel situaties kan het een grote meerwaarde hebben om extra aandacht voor de samenwerking te hebben. Om dat onderdeel te laten zijn van de opdracht. Een beleidsplan staat op papier en een samenwerking staat op pootjes! Zo heb ik laatst een managementteam van een groot orkest begeleid dat een nieuw beleid wilde formuleren. Ik heb hen geadviseerd over hoe zij inhoudelijk tot een goed eindproduct konden komen, maar ik lette ook op hoe zij zich tot elkaar in dit proces verhielden en daar intervenieerde ik soms ook in. In dit traject had ik een dubbelrol. Als duidelijk is vanuit welke rol je adviseert, werkt dat heel goed is mijn ervaring.’

Annelies: Een beleidsplan staat op papier en een samenwerking staat op pootjes!

Tjisse: ‘We beginnen altijd met de vraag: Wat wil de opdrachtgever? Als dat een objectieve, externe verantwoording is, dan kun je voor een meer traditionele vorm van onderzoek kiezen. Als de opdrachtgever inzichten zoekt waar het team mee verder kan, kan een lerende evaluatie bijvoorbeeld een mooie vorm zijn. Die vorm voer ik vaker uit. In plaats van losse interviews, organiseer ik dan gesprekken met steeds drie, vier mensen die  samen reflecteren op hun eigen werk en omgeving. Dit soort gesprekken leveren informatie op, maar het zijn ook interventies in de samenwerking. Ik zie dat deze vorm van evalueren mensen veel brengt, maar het is in sommige sectoren nog nieuw. Als wij ergens aan tafel zitten, verwachten mensen toch een rapport.’
Annelies: ‘Ja, de verwachting: Zij maken het rapport en daar gaan wij dan mee verder.’

Hebben rapporten hun beste tijd gehad?

Tjisse: ‘Dat niet perse, maar in veel situaties waar ik kom, zie ik dat sturen op samenwerking een grotere impact kan hebben. Het opleveren van een rapport zou natuurlijk nooit een doel op zich moeten zijn.’
Annelies: ‘In sommige projecten waarin ik werk, is in het begin van het traject nog niet duidelijk wat precies nodig is. Het kan zijn dat de opdrachtgever om een rechttoe, rechtaan evaluatie vraagt en dat tóch iets anders nodig blijkt te zijn. Die vrijheid nemen we dan ook wel, om voor te stellen onze inzet iets te wijzigen. Om niet alleen naar de inhoud, maar ook naar de samenwerking te kijken. Zowel binnen teams als tussen organisaties.’

Brengen jullie het belang van samenwerken nog op andere manieren onder de aandacht?

Annelies: ‘Met organisaties uit de culturele sector voer ik nu verkennende gesprekken. Ik pols of ze herkennen dat de kwaliteit van samenwerking zo belangrijk is. Het zijn hele leuke gesprekken, maar ik merk dat veel organisaties zich hier nog niet zo bewust van zijn. Het is nog niet vanzelfsprekend om hierin te investeren. Daar liggen nog veel kansen.’

Tjisse: Meer aandacht voor samenwerken, maakt het werk leuker en beter – en dat zie je terug in het resultaat!

Tjisse: ‘Ik doe veel opdrachten op het snijvlak van zorg en veiligheid en daar is het samenwerkingsvraagstuk al heel manifest. Dat maakt het voor mij gemakkelijker om af te spreken dat ik bijvoorbeeld een offerte op hoofdlijnen schrijf en periodiek met de opdrachtgever afspraken maak over wat nodig is en waar de keuzes zitten. Dat goede samenwerking de komende jaren nog urgenter zal worden, daar ben ik van overtuigd – en daarmee zal er ook vanzelf meer aandacht komen. De arbeidsmarkt wordt steeds nijpender, organisaties moeten wel samenwerken om de verwachte resultaten te behalen. In mijn ogen is dat dus geen straf. Meer aandacht voor samenwerken, maakt het werk leuker en beter – en dat zie je terug in het resultaat!’