De vernieuwde Ritax 2.0

De vernieuwde Ritax 2.0

Onderdeel van het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) is het risicotaxatieinstrument Ritax. Met de Ritax worden de risico- en beschermende factoren van jeugdige verdachten in kaart gebracht, waarvan uit wetenschappelijk onderzoek bekend is dat ze de kans op herhaling van crimineel gedrag verkleinen. Met behulp van de met de Ritax verzamelde informatie geeft het LIJ geautomatiseerd suggesties voor passende gedragsinterventies. De suggesties van het LIJ sluiten dus in principe altijd aan bij het recidiverisico en het risicoprofiel van de jongeren. Zo kunnen jongeren naar de passende interventies worden geleid die deze risicofactoren aanpakken.

Onze opdracht

De Ritax is in 2021 herzien en verbeterd op basis van een Nederlands normeringsonderzoek door Van der Put et al (2021). Het ministerie van JenV verwachtte op basis van de doorgevoerde wijzigingen in de vernieuwde Ritax, dat de doorstroom van zaken naar een uitgebreider strafonderzoek door de RvdK zal toenemen. Dat wil zeggen dat er meer Ritax B wordt afgenomen en daarom ook meer jongeren worden toegeleid naar gedragsinterventie. Ook verwacht het ministerie dat de vernieuwde Ritax gebruiksvriendelijker is en dat minder items als ‘onbekend’ zullen worden ingevuld.

In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van JenV bracht DSP-groep tussen 1 juli 2022 en 1 juli 2023 in kaart hoe de implementatie van de vernieuwde Ritax verliep en welke knelpunten daarbij zijn ervaren. Verder werden de ervaringen van de gebruikers met het instrument in kaart gebracht en hoe de gebruikers de herziene Ritax in het algemeen beoordelen – specifiek bij het gebruik bij jongeren tussen 18 en 23 jaar.

Conclusie vernieuwde Ritax 2.0.

We concluderen dat de overgang van de Ritax 1.0 naar de Ritax 2.0 over het algemeen soepel is verlopen. Belangrijk daarbij is dat de overgang door de gebruikers van de Ritax bij de RvdK en jeugdreclassering niet als een dusdanig grote verandering is ervaren, dat er volgens hen echt sprake was van wezenlijke aanpassingen. De Ritax 2.0 wordt als gebruiksvriendelijk ervaren en de overgang naar een vijfpuntschaal heeft meerwaarde.

Belangrijk daarbij is dat de overgang door de gebruikers van de Ritax bij de RvdK en jeugdreclassering niet als een dusdanig grote verandering is ervaren, dat er volgens hen echt sprake was van wezenlijke aanpassingen.

Knelpunten hebben vooral te maken met (lokale) ICT-problemen, capaciteitsproblemen en het niet beschikken over de juiste informatie om bepaalde items te beoordelen. In de GI’s die hebben meegewerkt aan dit onderzoek is nog weinig ervaring met het gebruik van de Ritax bij jongeren tussen de 18 en 23 jaar. We kunnen op basis van dit onderzoek geen conclusie trekken over het gebruik van de Ritax bij dit soort zaken.

Reflectie en aanbevelingen

De resultaten van dit onderzoek zijn niet landelijk dekkend, maar uit resultaten hebben we wel vergelijkbare factoren opgehaald die aanknopingspunten bieden voor het gebruik van de Ritax. We menen dan ook voldoende basis te hebben voor de volgende reflectie en aanbevelingen:

• De Ritax 2.0 blijft een omvangrijk instrument en sommige, vooral statische gezinsfactoren, worden nog steeds relatief vaak als onbekend gescoord. Het is aan te raden om na te gaan of het instrument nog korter kan, door vooral te kijken naar dynamische risicofactoren die door interventies te veranderen zijn. Ook is het aan te raden om te onderzoeken of een onderscheid tussen onbekend en wil informatie niet geven een verschil maakt voor het risicoprofiel.
• Aandacht voor het (tijdig) invullen van de Ritax en het nakomen van afspraken, ook als er sprake is van capaciteitsproblemen en werkdruk, is van belang. De Ritax is een belangrijk middel om de risicofactoren in kaart te brengen en jongeren toe te leiden naar interventies. Goede kennis van het achterliggende RNR-model en aandacht voor de omgang met uitkomsten van de Ritax in casusbespreking en teamoverleg zijn hiervoor van belang. De Ritax is geen doel, maar een inhoudelijk middel om jongeren goed toe te leiden naar een passende aanpak.
• Het is van belang dat de RvdK en jeugdreclassering na het afnemen of actualiseren van de Ritax deze tijdig vrijgeven in het LIJ, zodat ketenpartners de ingevulde Ritax op tijd kunnen gebruiken en verder kunnen bouwen op de informatie die reeds verzameld is. Dit is nodig om het doel van het LIJ om de informatieoverdracht in de jeugdstrafrechtketen ondersteunen, te bereiken.