Meer beveiliging bij woning decentrale bestuurders

Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) kondigde in haar kamerbrief ‘Voortgang Programma Weerbaar Bestuur’ aan dat provinciale en lokale bestuurders meer beveiliging kunnen krijgen, ook bij hun woning. Centraal in dit voorstel staat de evaluatie van de ‘regeling basismaatregelen preventieve beveiliging voor decentrale bestuurders’ die recent is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van BZK door Manja Abraham en Tjisse Bosch van DSP-groep. De evaluatie wijst uit dat het huidige pakket aan preventieve beveiligingsmaatregelen voor decentrale bestuurders vaak ontoereikend is.

Bestuurders van gemeenten, provincies en waterschappen zijn noodzakelijk voor het functioneren van onze democratie. Helaas krijgen steeds meer decentrale bestuurders in hun functie te maken met bedreiging, intimidatie of (andere) ondermijnende invloeden. Het ministerie van BZK zet zich daarom in voor de weerbaarheid van ons openbaar bestuur.

Zo is er sinds 2021 de ‘regeling basismaatregelen preventieve beveiliging voor decentrale bestuurders’, waarmee bestuurders aanspraak kunnen maken op een vergoeding tot een bedrag van €2.400 voor het treffen van een vaste selectie preventieve beveiligingsmaatregelen voor hun woning. De kosten worden door de decentrale overheid vergoed vanuit hun rol als ‘werkgever’.

Resultaten en conclusies evaluatie

Het doel van de regeling is duidelijkheid bieden over de vergoeding van een afgebakende set preventieve beveiligingsmaatregelen, om zo de veiligheid van woningen van decentrale bestuurders te vergroten. In de evaluatie concluderen we dat het doel van de regeling in enige mate en bij een deel van de decentrale bestuurders wordt behaald, maar ook dat er ruimte is voor verbetering:

• De regeling is bij ruim de helft van de bestuurders van decentrale overheden bekend.
• De regeling wordt relatief weinig gebruikt. De belangrijkste motieven zijn daarvoor: geen behoefte aan maatregelen, het bedrag is te laag, de selectie van preventieve maatregelen is beperkt en ook mét deze regeling ervaren bestuurders dreiging van publiek debat.
• In de praktijk kunnen overheidsorganisaties aanvullend op de regeling maatwerk bieden, maar de regeling werd juist ontwikkeld omdat maatwerk niet overal vanzelfsprekend is.
• Concluderend ervaren juist bestuurders die het meest baat hebben bij deze regeling nog altijd willekeur en afhankelijkheid van hun overheidsorganisatie en vertegenwoordigend orgaan.

Als we kijken naar de bredere systematiek, dan is de regeling onderdeel van de volgende context:

• Voordat een decentraal bestuurder aanspraak maakt op de regeling, wordt op basis van het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) getoetst of de woning voldoet aan de PKVW-eisen. Eventuele kosten zijn voor rekening van de bestuurder (eigen verantwoordelijkheid).
• Daarnaast kunnen de bestuurders bij het CCV een gratis woningscan krijgen, met een toets op zowel bouwkundige en elektronische maatregelen als op het gedrag van de bewoners.
• De werkgeversverantwoordelijkheid van gemeenten, provincies en waterschappen (o.b.v. een vast bedrag uit de regeling) volgt bovenop deze individuele verantwoordelijkheid van bestuurders.
• Het stelsel Bewaken en Beveiligen wordt weer aanvullend op de werkgeversverantwoordelijkheid van decentrale overheden ingezet bij concrete aanwijzingen van dreiging. In het stelsel Bewaken en Beveiligen is altijd sprake van maatwerk en risico-inschatting.

Lessen en aanbevelingen

Op basis van de onderzoeksresultaten zijn met bestuurders en materiedeskundigen adviezen geformuleerd over mogelijke aanpassingen en aanvullende maatregelen ter verbetering van de beveiliging van de woonsituatie van decentrale bestuurders. De minister van BZK neemt de conclusies en aanbevelingen grotendeels over. Dat betekent dat zij de regeling veilig wonen als volgt uitbreidt en verbetert:

• Decentrale bestuurders krijgen een beveiligingsadvies aangeboden op maat, waarbij een breder pakket van preventieve maatregelen wordt gehanteerd, waaronder fysieke, elektronische en online maatregelen.
• Dit beveiligingsadvies zal gaan bestaan uit een situationele beoordeling die onafhankelijk wordt getoetst door een beveiligingsautoriteit.
• De woningscans en veiligheidsgesprekken, ten behoeve van dit beveiligingsadvies, zal BZK blijven financieren zodat deze gratis blijven voor alle decentrale politieke ambtsdragers.
• De minister van BZK zal zich samen met de minister van Justitie en Veiligheid inzetten voor een goede aansluiting op het Stelsel Bewaken en Beveiligen.
• In overleg met de Belastingdienst wil de minister van BZK voorkomen dat er loonbelasting verschuldigd is over de kosten voor de beveiligingsmaatregelen, door de regeling te voorzien van de juiste randvoorwaarden voor fiscale vrijstelling op grond van de Arbeidsomstandighedenwet.

In de media

Lees ook het artikel van de NOS: ‘Meer beveiligingsmaatregelen burgemeesters en gedeputeerden’ (15 november 2023)